Kolej górska
Kolej górska – to linia kolejowa, która prowadzi przez pasmo górskie[1] lub przecina je. Trasa przeważnie prowadzi w trudnym topograficznie terenie, zwykle przez przełęcze i musi pokonywać duże różnice wzniesień, czego dokonuje nie tylko przez strome nachylenie, ale także sztuczne wydłużanie trasy.
![Profile podłużne najbardziej znanych górskich linii świata (1896)](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/L%C3%A4ngenprofile_der_bedeutendsten_Bergbahnen_der_Welt_%281896%29.jpg/500px-L%C3%A4ngenprofile_der_bedeutendsten_Bergbahnen_der_Welt_%281896%29.jpg)
Kolej górska może mieć typowy napęd adhezyjny przy wzniesieniach do 75 promili, przy większych wzniesieniach stosowana jest kolej zębata[2] (warunkująca jednak ograniczenie prędkości eksploatacyjnej w porównaniu z koleją adhezyjną), terenowa lub wisząca kolej linowa.
Linie górskie cechują się skomplikowanym profilem podłużnym i poprzecznym, większymi pochyłościami, ciaśniejszymi i liczniejszymi łukami niż na liniach nizinnych oraz obecnością serpentyn, wiaduktów, ścian oporowych, konstrukcji zabezpieczających przed lawinami i tuneli[3].
Jako pierwszą linię górską w Europie kontynentalnej uważa się zbudowaną w l. 1847-1850 linię Filstalbahn łączącą Stuttgart z Ulm[4]. W 1854 otwarto połączenie kolejowe przez przełęcz Semmering[5], a w 1867 przez przełęcz Brenner. W 1882 otwarto linię z tunelem pod Przełęczą Gottharda, a dwa lata później pod przełęczą Arlberg. W 1906 oddano zelektryfikowaną prądem trójfazowym linię pod przełęczą Simplon, w 1910 docierającą na wysokość 2253 m n.p.m. linię Berninabahn, w 1913 zelektryfikowaną prądem jednofazowym linię pod przełęczą Lötschberg, a w 1926 linię przez przełęcz Furka.
W II połowie XIX w. oddano do użytku linię transandyjską Lima - La Oroya, osiągającą wysokość 4784 m n.p.m. W 2006 otwarta została najwyżej na świecie położona linia kolejowa do Lhasy.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Gebirgsbahn, Katalog der Deutschen Nationalbibliothek, 1986 [dostęp 2014-01-26] (niem.).
- ↑ Hans Schlunegger (Jungfraubahnen): Moderne Zahnradbahnen., [w:] PeterP. Schmied PeterP., 34. Tagung „Moderne Schienenfahrzeuge“ in Graz (Fortsetzung)., „Schweizer Eisenbahn-Revue”, Nr. 2., Minirex, 2003, S. 66 .
- ↑ Gebirgsbahnen
- ↑ KurtK. Seidel KurtK., RudolfR. Stöckle RudolfR., Die württembergischen Staatseisenbahnen, wyd. 2., verb. u. erg. Aufl, Stuttgart: Theiss, 1980, str. 40 - 42, ISBN 3-8062-0249-4, OCLC 7178934 [dostęp 2021-04-22] .
- ↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Semmering Railway [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2021-04-22] (ang.).
Bibliografia
- Górskie kolejki. Encyklopedia Gutenberga
- GND: 4134719-5
- NDL: 00573463
- Britannica: technology/mountain-railroad